Kırgız Alfabesi
Kırgız Alfabesi; Kırgızca'nın yazılımı için kullanılan alfabelerdir. Kırgızca iki alfabe ile yazılır. Bunlar Kiril alfabesi Kırgızistan'da kullanılan, diğer ise Arap alfabesi Çin'de yaşayan Kırgızlar tarafından kullanır. Kırgız Türkçesi Altay dillerinin bir dalıdır. Kazakça ile yakın özellikler gösteren Kırgızca dünya üzerinde 5 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır.
Kırgız alfabesi Kırgızistan birinci resmi dilidir. Kırgız alfabesinde y harfleri c harfine dönüşmüştür. Örnek verecek olursak yol kelimesi col olarak değişmiştir. Kırgız alfabesinde eklerde de değişiklikler vardır. Yuvarlak ünlüler kendinden sonraki ünlüleri etkilemektedir. B ile başlayan kelimeler M ile başlayan kelimelere dönüşebilir. Kırgız alfabesinin eski şekli yirmi dört harfli Orhun yazısıdır. Şu an kullanılan Kırgız alfabesi ilave harfler alarak Türkiye Cumhuriyeti'nde Latin alfabesi, Çin Halk Cumhuriyeti'nde Arap alfabesi, Kırgızistan'da Kiril alfabesi ile yazılmaktadır.
Kırgız Türkleri tarafından tarih boyunca birçok alfabe kullanılmıştır. Farklı alfabelerin kullanılması Kırgız Türkçesinin telaffuzunda değişikliklere sebep olmuştur. Kırgız Türklerinin uluslararası alfabesi bütün Türk dünyasının özüne ait olan Orhun alfabesi, Göktürk alfabesi, Runik alfabesi, Turan alfabesi diye adlandırılan eski Türk alfabesidir.
Kırgız Türkleri Turan alfabesinden sonra Uygur alfabesini kullanmıştır. Türk dünyasının Müslüman olmaya başlaması ile Müslüman olan Türk toplulukları Arap alfabesine geçmeye başlamıştır.
Kırgızlar uzun bir vakit Arap alfabesini kullanmışlardır. Arap alfabesinden sonra ise kısa süreli de olsa Latin alfabesi kullanan fakat daha sonra sadece Sovyetler Birliği'nin baskısı ve etkisi ile Rus halkının kullandığı Kiril alfabesi yerleştirilmiştir. Günümüzde Kırgızların kullandığı alfabe Kiril Rus alfabesidir.
Kırgız alfabesinde zaman farklılıkları da görülür. Kırgız alfabesinde zaman çeşitliliğinde a harfi, e harfi, y harfi ekleri ile kurulan şimdiki zamandır. Buna basit şimdiki zaman denir. Kırgız alfabesinde yat, yür, tur, otur fiilleri ile birleşik şimdiki zaman oluşur.
Kırgız alfabesi en önemli kaynağı Orhun Yenisey Yazıtlarıdır. 1240 yılında yazılmış olan Moğolların gizli tarihi adlı eserde Kırgız başbuğunun adı yedi olarak geçer 7 sözü sayı anlamında 7 rakamını ifade eder. Bu da bize gösteriyor ki günümüz Kırgız Türkçesinde C ile başlayan sözlerin eski Kırgız dilindeki karşılığı y harfidir. Kırgızlar diğer Türk boyları ile iç içe yaşarken şive etkisiyle zaman içerisinde c harfleri dönüşmüştür. Kırgız Türkçesinde Moğol şivesinin de etkileri vardır. Bu etki 12. Yüzyıldaki Yenisey Yazıtlarından anlaşılmaktadır.
20.01.2024 16:21:25
Kırgız Alfabesi ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Herkese açık dizin kaynağımıza katkıda bulunabilirsiniz. Sayfayı Düzenle
|
