{
    "title": "Orhun Alfabesi",
    "image": "https://www.alfabe.gen.tr/images/orhun-alfabesi.jpg",
    "date": "19.01.2024 19:14:39",
    "author": "perihan ateş",
    "article": [
        {
            "article": "<b>Orhun alfabesi</b> Aynı zamanda Göktürk alfabesi veya Köktürk alfabesi olarak da bilinen Türkçenin metinler ile izleyebildiğimiz tarihi boyunca kullandığı ilk düzenli ve resmi yazı sistemine denir. Orhun alfabesi eski İskandinav yazıtlarında kullanılmış runik, karekterlerine benzediği için Rus ve Avrupa Türkoloji literatüründe, birçok isimle anılmıştır. Bu isimlerin başında Yenisey Run harfleri, Sibirya Run harfleri, Türk Run yazısı veya Runik alfabe olarak adlandırılmıştır. <b>Orhun alfabesi,</b> Göktürk yazıtlarında kullanıldığından dolayı, Göktürk alfabesi olarak da anılmaktadır. M. Ö. 200 ve M. Ö. 150 yıllarında kullanılmaya başlanmış olan Orhun alfabesi otuz altı harf ile şekillenmiştir. Türk dilinin bu Orhun alfabesi onuncu yüzyıla kadar kullanılmıştır.</div><div><br></div><div><b>Orhun alfabesi tarihçesi</b></div><div><br></div><div>Yenisey yazıtlarında yüzün üzerinde olan damga yani harf sayısı, Orhun yazıtlarında toplamda otuz sekizharfe düşmüştür. Bu damgaların kaya resimlerinde zaman içerisinde harflere dönüştüğü düşünülmüştür. Bu damgaların yani harflerin dokuzuncu yüzyıla kadar kullanılması devam etmiştir. Orhun alfabelerinden geriye kalan en iy görsel kanıt Göktürk yazıtlarıdır. Yalnız bu yazıtların araştırılıp çözümlenmesi on dokuzuncu yüzyıla kadar yapılamamıştır.</div><div><br></div><div><b>Orhun alfabesi,</b> en eski örneği Kazakistan'da Sakalara ait olduğu kanaati oluşan Esik Kurgan'ında bulanan M. Ö. Dördüncü yüzyıla ait gümüş tabaktır. Göktürk, Kırgızlar ve Uygurlar tarafından kullanılan Orhun alfabesi, bazı Türk boyları tarafından Avrupa'ya kadar taşınmıştır. Orhun alfabesi ile yazılmış birçok metin bulunmaktadır. Bunları,Wolfgang Scharlipp, Talat Tekin, Marcel Erdal tarafından ayrıntılı olarak araştırılmıştır. <b>Orhun alfabesinde,</b> toplamda otuz sekiz harf vardır. Bunlardan dördü ünlü geriye kalan otuz dört tanesi de ünsüz işaretlerdir. Doğal olarak Türkçe alfabesinde bu kadar ünsüz harf bulunmaz. Bu durumun sebebi Orhun alfabesinde birçok ünsüz harfin iki işaret ile gösterilmesinden kaynaklanmaktadır.</div><div><br></div><div><b>Orhun alfabesi</b> ile yazılan metinlerde harfler ayrı ayrı yazılır. Türkçedeki gibi birleştirilerek yazılmaz. Alfabe ile yazılan sözcükler aralarına üst üste iki nokta koymak suretiyle birbirinden ayrı yazılır. Bunun dışında Orhun alfabesi yazımında başka bir noktalama işareti yoktur. Orhun alfabesi ile yazılan yazılar genellikle sağdan, sola tıpkı Arapça ve Farsçadaki gibi yazılmıştır. Tam tersi soldan sağa doğru yazıldığında ise harflerde tamamen ters yazılmıştır. <b>Orhun alfabesinde,</b> seslerin çoğu yazılmadan yapılmıştır. Sesli harfler ilk hecelerde yazılarak sonrasından gelen sesliler de aynı ise diğerleri yazılmazmış. Son harf de sesli bitiyor ise o harf de yazılır. Orhun alfabesindeki sessiz harf yazımı da çok sağlamdır. Harf fazlalığına karşın önemli bir karışıklık durumu gözlemlenmez. Ancak ince ve kalın sessizlerin bazı yerlerde birbirinin yerine kullanıldığı görülmüştür. Buda Orhun alfabesinin birçok alfabeden ne kadar farklı yapıda olduğunun en belirgin göstergelerinden bir tanesidir.</div>"
        }
    ]
}